عفونت ادراری چیست و چرا مبتلا می شویم؟

عفونت دستگاه ادراري يكي از شايع ترين بيماري هاي زنان است كه در بعضي مواقع خاموش و بي صدا سروكله اش پيدا مي شود و زماني متوجه آن مي شويم كه كليه ها درگير و درمان مشكل شده است. البته خوشبختانه تنها در بعضي موارد اين بيماري بدون نشانه است و در باقي موارد داراي علائمي است كه در صورت مشاهده بهتر است و هر چه سريع تر نسبت به درمان آن اقدام كنيد. اين علائم كدامند؟ دلايل اصلي عفونت هاي ادراري چيست؟ چرا بيشتر، خانم ها را مبتلا مي كند؟ دكتر سيمين وحيدي، متخصص و جراح كليه و مجاري ادراري به آنها پاسخ مي دهد.

چرا دچار عفونت ادراري مي شويم؟

اين بيماري دلايل مختلفي دارد ولي يكي از مهمترين آنها زمينه ژنتيكي فرد است. در بعضي از افراد چسبندگي مخاط بيشتر از ديگر افراد است. دليل دوم چسبندگي ميكروب هاست. بعضي از ميكروب ها روي خود پرزهايي دارند كه چسبنده ترند؛ بنابراين وقتي وارد بدن فردي مي شوند ممكن است عفونت پايدارتري در فرد به وجود بياورند. دليل سوم مربوط به ايمني بدن است كه اگر سيستم ايمني بدن قوي نباشد احتمال ابتلا به عفونت ادراري در فرد بالا مي رود. اگر فرد رژيم غذايي مناسب داشته باشد و شامل مصرف ميوه كافي، آب و مايعات فراوان باشد، خطر ابتلا به عفونت در او پايين مي آيد.

آخرين دليل مربوط به استرس و مشكلات عصبي است. فردي كه استرس دارد نسبت به فردي كه روحيه بهتري دارد، بيشتر در معرض بيماري هاي عفوني قرار مي گيرد.

آيا در دوران بارداري خطر ابتلا بيشتر است؟

در دوران بارداري احتمال ابتلا به عفونت هاي ادراري بالاتر نيست؛ بلكه اگر در اين دوران فردي مبتلا به كليه هايش سرايت كند بيشتر است و اين به دليل وزن بچه و تغييرات هورموني در اين دوران است. هميشه به دليل وزن بچه در داخل رحم تخليه جالب ها با مشكل صورت مي گيرد و احتمال اينكه عفونت ادراري صورت بگيرد، بيشتر است. اهميت اين عفونت ها در اين دوران بيشتر است چون با يك عفونت ادراري ساده ممكن است سقط صورت بگيرد. به همين دليل خانم ها قبل از بارداري و طي آن بايد آزمايش هاي ادرار را به صورت دوره اي انجام دهند. بهتر است همه هر شش ماه يك بار آزمايش ادرار همراه با سونوگرافي انجام دهند و اين موضوع تنها مختص خانم هاي باردار نيست.

در چه سني و در كدام جنس شايع تر است؟

عفونت هاي ادراري در خانم ها، به جز سال اول زندگي، شايع تر از مردان است. در سنين اول تولد در پسران اين عفونت بيشتر ديده مي شود؛ به خصوص در پسران ختنه نشده اين احتمال بيشتر است. البته در سنين پيري ميزان ابتلا در هر دو جنس برابر است. اين بيماري به طور خاص بيماري خانم هاي جوان است؛ به خصوص در سنين باروري و تقريباً از اوايل بلوغ شيوع آن بالا مي رود و تا ۳۵ تا ۴۰ سالگي ادامه پيدا مي كند. اين مشكل در خانم ها شايع تر است چون طول مجراي ادراري شان كوتاه تر از آقايان است.

از كجا بفهميم به عفونت ادراري مبتلا شده ايم؟

خطرناك ترين علامت در عفونت ادراري بي علامت بودن آن است و فردي كه يك بار دچار عفونت ادراري دچار علامت نشود و اين خطرناك ترين حالتي است كه ممكن است عفونت را بدون آنكه متوجه آن شويم منتشر كرده و به كليه ها برساند و منجر به نارسايي كليه شود. در بعضي مواقع عفونت ادراري داراي علامت است. اين نشانه ها شامل تكرر ادرار، سوزش ادرار، بوي بد ادرار، خون ادراري و در صورتي كه دچار عفونت ادراري با انتشار به كليه ها برسد. علائمي مانند درد كليه، تب و لرز، حساسيت در ناحيه كليه و سنگيني در اين ناحيه احساس مي شود.

اگر درمان نشود چه خطرهايي به دنبال دارد؟

اولين خطر آن آسيب به كليه و نارسايي كليه است. ابتلا به عفونت هاي ادراري اگر فقط در مثانه باشد مي تواند باعث كاهش حجم مثانه در طولاني مدت شود؛ وقتي حجم مثانه كم شود فرد دچار تكرر ادرار مي شود و ديواره مثانه ضخيم شده و فرد احساس سوزش و ناراحتي دائم در مثانه و پايين شكم دارد و در موارد حاد ممكن است اين آسيب قابل برگشت نباشد و حتي براي برگرداندن حجم مثانه به حالت طبيعي نياز به درمان جراحي يا تزريق بوتاكس در مثانه باشد.

آيا ارتباطي بين استخر و عفونت ادراري وجود دارد؟

اگرچه عامل عفونت، ميكروب و شرايط آلوده است ولي آب آلوده استخر دليل عفونت ادراري نيست و آنچه فرد را مبتلا مي كند لباس خيس و تجمع ميكروب در ناحيه از راه رطوبت و انتشار ميكروب به مثانه است. حتي اگر فردي مبتلا به عفونت ادراري در استخر باشد احتمال ابتلا از اين راه كم است؛ مگر اينكه ميكروب از راه نشستن روي كناره هاي استخر منتقل شود. در واقع احتمال انتقال از راه آب كم است.

چه افرادي بيشتر مستعد ابتلا به عفونت ادراري هستند؟

ـ افرادي كه سابقه قبلي عفونت دارند.

ـ افرادي كه مبتلا به ديابت هستند. اين افراد به چندين دليل مستعد ابتلا به عفونت هستند. اولين دليل جذب بيشتر ميكروب به دليل بالا بودن ميزان قند ادرار است. دومين دليل اين است كه در اين افراد مثانه دچار اختلال كاركرد شده و حس عصبي آن دچار اختلال مي شود و در نهايت سيستم ايمني ديابتي ها، وقتي كه قند خون شان كنترل نشود، پايين تر است.

ـ افاردي كه اختلال كاركرد مثانه دارند. حجم پر شدن مثانه اين افراد اشكال دارد؛ يعني مثانه زيادي پر مي شود ولي ادرار به خوبي و كامل تخليه نمي شود. گاهي هم حجم مثانه كم است و فرايند انقباض و انبساط آن براي تخليه هماهنگ نيست؛ بنابراين جريان تندتري از ادرار در اين افراد ايجاد مي شود و به همين دليل دچار عفونت ادراري مي شوند.

ـ خانم هاي متاهل در سال هاي اوليه ازدواج بيشتر مستعد ابتلا به عفونت هستند.

چكار كنيم تا مبتلا نشويم؟

ـ انجام آزمايش هاي دوره اي ادرار براي اطمينان از عملكرد مناسب مثانه و عفونت ادراري بدون علامت

ـ مصرف مايعات به ميزان كافي

ـ استفاده از نور آفتاب براي تقويت سيستم ايمني بدن

ـ مصرف ميوه و سبزيجات به ميزان كافي حدود نيم كيلوگرم در روز براي هر فرد بالغ

ـ رعايت بهداشت فردي

خودسرانه آنتي بيوتيك بخوريم؟

بعضي از آنتي بيوتيك ها متوقف كننده ميكروب ها هستند؛ بنابراين تعادل ميكروبي را در ناحيه تناسلي برهم مي زنند و همزمان ميكروب هاي مفيد را هم متوقف مي كنند. در بدن دو نوع ميكروب داريم؛ مضر و مفيد. ميكروب هاي مفيد وقتي از بين بروند، عفونت مقاوم پيشرونده منجر به يك عفونت ادراري مي شود كه شايد به آنتي بيوتيك تجويز شده توسط متخصص مقاوم شود. بنابراين متخصص مجبور مي شود عفونت را با دو نوع آنتي بيوتيك درمان كند.

چگونه درمان مي شود؟

ابتدايي ترين درمان مصرف مناسب مايعات است. بهترين زمان براي مصرف مايعات صبح ناشتا دو ليوان و يك ليوان قبل از هر وعده غذايي و يك ساعت پس از پايان غذا است. دومين راه مصرف آنتي بيوتيك است. وقتي فرد براي اولين بار مبتلا مي شود، سه روزه با مصرف آنتي بيوتيك درمان مي شود ولي اگر عفونت طولاني مدت و تكراري باشد درمان طولاني مدت مي شود. پس از درمان عفونت، بايد حتماً پيگيري هاي بعدي انجام شوند زيرا در سه ماه اول احتمال برگشت دوباره بيماري وجود دارد؛ بنابراين فرد هر سه ماه يك بار و پس از آن هر دو ماه بايد آزمايش را تكرار كند. اگر عفونت دوباره عود كند، متخصص دوباره آنتي بيوتيك تجويز مي كند ولي همزمان بايد سونوگرافي مثانه پر و خالي انجام شود تا اطمينان حاصل شود، مشكل مربوط به اختلال مثانه نيست.

تندرستي/ شماره ۱۲۴/ ۲۸ شهريور ماه ۹۲/ اعظم صفايي